Bây giờ, có nhiều loại L/C được dùng trong tính sổ hàng hóa xuất nhập cảng, như một cam kết rằng: ngân hàng phát hành L/C sẽ đứng ra trả tiền hàng thay cho bên mua hàng nếu có vi phạm bổn phận thanh toán. Đáng lưu ý, việc thanh toán bằng L/C ngừa (Standby Letter of Credit) đã bộc lộ nhiều kẽ hở mà đối tác nước ngoài có thể lợi dụng để rút tiền bảo lãnh của nhà băng, đẩy nợ cho DN.
Nhà băng bị qua mặt?
Theo tìm hiểu của Thời báo kinh dinh, trọng điểm Trọng tài Việt Nam vừa phân xử vụ tranh chấp bảo lãnh trị giá hơn 1,9 triệu USD của 1 DN du nhập xăng dầu lớn.
Vụ việc như sau: Năm 2012, công ty A đã kí giao kèo mua 3.900 tấn dầu gốc, trị giá hơn 4 triệu USD từ công ty B (có trụ sở tại Singapore). Điều kiện thanh toán là giao hàng trước, trả tiền sau (theo tiến độ giao hàng). Việc thanh toán được đảm bảo bởi Thư tín dụng đề phòng của Chi nhánh nhà băng M tại Việt Nam (kì hạn bảo lãnh là 1 năm), tính sổ qua ngân hàng Citibank Singapore.
Đầu năm 2013, theo đề nghị của bên bán hàng, CitiBank Singapore đã gửi thông báo yêu cầu ngân hàng M phải tính sổ số tiền hơn 1,9 triệu USD, ứng với một phần lượng hàng đã giao cho Công ty A. Thực tế, Công ty A đã không nhận được số hàng này và do đó, đề nghị nhà băng từ khước không dịch vụ kế toán trả tiền.
Không rõ ngân hàng đã thẩm tra tính hợp lệ của chứng từ, điều kiện tính sổ chưa, nhưng thực tiễn, nhà băng mau chóng chuyển đủ số tiền 1,9 triệu USD theo đề nghị. Và, tức thì yêu cầu DN kí hợp đồng tín dụng bức để nhận nợ số tiền này.
Công ty A rất bức xúc vì vừa không lấy được hàng, vừa gánh khoản nợ 1,9 triệu USD từ "trên trời rơi xuống". Hơn 1 năm qua, do khoản nợ này đã quá hạn, chuyển thành nợ xấu, nên DN gặp khó khăn khi đi vay vốn ngân hàng.
Theo luật sư Nguyễn Văn Hải (Văn phòng luật sư Hoàng Trung và anh em), những tranh chấp về bảo lãnh thanh toán của ngân hàng xảy ra ngày một nhiều. Song trường hợp trở thành "con nợ" vạn bất đắc dĩ như Công ty A lại rất… lạ lùng! 
Sự dịch vụ làm báo cáo tài chính cuối năm thiếu kiểm soát của ngân hàng sẽ tạo ra cái "bẫy" cho chính nhà băng
"Khi DN đã gửi thông tin yêu cầu nhà băng không tính sổ L/C vì lý do không nhận được hàng, cũng không kí biên bản giao nhận hàng, thì nhà băng cần rà ngay tính hợp lệ của Bộ chứng từ mà phía nước ngoài cung cấp. Bởi rất có thể, chứng từ đã bị mạo", trạng sư Hải nói và chỉ ra trách nhiệm của nhà băng phải soát ngay các chứng từ do phía nước ngoài cung cấp trước khi tính sổ.
Bởi theo Điều 1.06 của ISP 98 (lệ luật thực hành về tín dụng dự phòng quốc tế), nghĩa vụ thanh toán L/C của ngân hàng phụ thuộc vào việc xuất trình các chứng từ và thẩm tra trên bề mặt chứng từ trước khi thực hành thanh toán. Ngân hàng có thể chối từ thanh toán nếu chứng từ không hợp lệ, tránh thiệt hại cho mình và DN.
Sau khi đưa vụ việc này ra trọng tâm Trọng tài Việt Nam phán xét, phía công ty Singapore đã dìm vi phạm, bằng lòng đền bù thiệt hại cho Công ty A. Còn số tiền 1,9 triệu USD đã "trót" tính sổ, nay trở thành thiệt hại của nhà băng, vẫn chưa thể xử lý, thu hồi về.
Thiếu kiểm soát rủi ro
bây giờ, một số ngân hàng cung cấp dịch vụ phát hành bảo lãnh L/C phòng ngừa cho các DN trong giao dịch mua bán hàng hóa xuất du nhập. Tuy nhiên, loại hình bảo lãnh này đang bộc lộ nhiều rủi ro, dẫn tới nảy sinh dịch vụ kế toán thuế ở hà nội những tranh chấp pháp lý phức tạp, khó xử lý.
Từ trường hợp công ty A, trạng sư Hải phân tích, nếu cán bộ nhà băng làm việc mẫn cán hơn, chóng vánh rà soát lại các chứng từ thì có thể đã phát hiện giả đò bất thường, từ chối thanh toán. Chả hạn, bộ chứng từ có khả năng bị làm giả, méo mó hoặc có sự gian dối trong việc tuyên bố Công ty A vi phạm hiệp đồng (đây là cứ đề nghị nhà băng tính sổ).
"Bên bán ở nước ngoài làm giả hồ sơ, chứng từ hoặc tuyên bố bên mua vi phạm giao kèo, đòi ngân hàng tính sổ là một trong nhiều rủi ro có thể lường trước. Nhưng vấn đề là cán bộ nhà băng có rà soát lại các nguyên tố này không?", ông Hải nói.
Hơn nữa, có thực tại là quy trình tính sổ L/C của ngân hàng lại thiếu bước rà soát cốt lõi này. Nếu nhà băng kiểm soát chặt, thì đây là kẽ hở cho các đối tác ở nước ngoài lợi dụng, làm giả chứng từ tính sổ để rút tiền của nhà băng một cách "hợp pháp".
Những quy định thuận tiện của hình thức thanh toán L/C và sự thiếu kiểm soát của nhà băng sẽ tạo ra cái "bẫy" cho chính ngân hàng và DN mắc vào. Theo ông Hải, nếu DN mở L/C phòng ngừa thì cần thiết phải đề nghị bên bán hàng mở đồng thời một L/C giao hàng để bảo đảm các trách nhiệm của hiệp đồng mua bán được thực hiện đúng.
L/C đề phòng hay các L/C thường ngày khác được xem như là phương tiện thanh toán thứ yếu, thuận lợi và an toàn trong các giao du mua bán quốc tế. Nhưng khi có rủi ro, cả DN và nhà băng sẽ bị thiệt hại nặng vì mất tiền, gánh nợ xấu lớn, hơn nữa kéo theo những cuộc tranh chấp, kiện tụng liên miên.
Theo Thu Hằng -Thời báo Kinh Doanh |
